Voornaam: Eduardus Josephus Maria.
Geboren: 24 september 1879 te Roelofarendsveen (gem. Alkemade, Z.H.).
Overleden: 21 juli 1967 te Hoorn.
Zoon van: Hermanus Stumpel, en Maria Magdalena Budde.
Getrouwd: 27 september 1905 te Hoorn met Johanna Maria Maassen.
Kinderen: 4 zoons, 4 dochters.
Onderwijs: lagere school te Hoorn.
Beroep en functies:
- typograaf.
- drukker-uitgever van dagbladen en periodieken (“Onze Courant”, ”Westfriesch Dagblad”,
“Nieuw Noord-Hollandsch Dagblad”, “Ons Noorden”, “Overijssels Dagblad”).
- lid gemeenteraad van Hoorn, van 1916 tot 1934.
- wethouder van Hoorn, van 1924 tot 1934, vanaf 1931 tevens locoburgemeester.
- lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 1934 tot 1946.
Nevenfuncties:
- secretaris Bond van R.K. Vereenigingen van den handeldrijvende en industrieelen middenstand
“Hanze”, bisdom Haarlem, vanaf 1918, voorzitter vanaf 1937.
- voorzitter uitvoerend comité Haarlemse Katholiekendag 1923.
- voorzitter Federatie van R.K. Middenstandsverenigingen in West-Friesland.
- lid hoofdbestuur NRKM (Nederlandse Rooms-Katholieke Middenstandsbond), vanaf 1934, secretaris van
1935 tot 1939.
- lid bestuur Stichting R.K. Handelsexamens, vanaf mei 1936.
- lid Middenstandsraad, omstreeks 1939.
- lid/voorzitter Kamer van Koophandel en Fabrieken voor West-Friesland.
- president Raad van Commissarissen N.V. Noordhollandsch Dagblad.
- lid Commissie van Toezicht, bedoeld in art. 120 der Ziektewet, omstreeks 1946.
- voorzitter Rooms Katholieke Staatspartij Kamerkring Haarlem, tot 1934.
- secretaris van het bestuur van de R.K. U.L.O.- school te Hoorn.
Onderscheidingen:
- Ridder in de Orde van Oranje-Nassau, 28 mei 1937.
- Erekruis Pro Ecclesia et Pontifice.
- Ridder Orde van de H. Gregorius de Grote, 1959.
Bijzonderheden: zeer bekwaam pianist.
Eduard Stumpel werd geboren in 1879 als zoon van Herman Stumpel, hoofdonderwijzer te Roelofarendsveen,
en diens tweede vrouw Maria Budde. In 1881 verhuisde het gezin Stumpel naar Hoorn. Daar had Herman de
boekhandel annex winkel in religieuze artikelen van F.H.J. Pastoor op het adres Nieuwsteeg 28 overgenomen.
Na enige tijd verhuisde het bedrijf naar het adres Grote Noord 72, op de hoek van de Nieuwsteeg waar
later het winkelpand van V. & D. zou verrijzen.
De R.K Boekhandel H. Stumpel aan het Grote Noord 72,
met reclame voor Stoomdrukkerij H. Stumpel op de handkar.
Hier werd een kleine boekbinderij aan de zaak toegevoegd
en werden opdrachten voor klein drukwerk binnengehaald. Het drukken zelf werd uitbesteed aan drukkerij
Vermande, een paar huizen verder aan het Grote Noord 86. Al snel besloot Herman het drukken in eigen
hand te nemen. In 1892 kwam Eduard van de lagere school. Hij moest zich maar gaan bezighouden met het
drukwerk. Eduard volgde daartoe een korte stage bij een drukkerij in Almelo en haalde de benodigde grafische
kennis verder uit een handboek over de boekdrukkunst. Een grafische school bestond toen nog niet. Een
klein drukpersje werd aangeschaft bij de firma IJdo in Den Haag, plus een kleine collectie letters. De
eerste drukwerkorder betrof een aantal bidprentjes, die twee dagen later, een maandag, klaar moesten
zijn. Dat betekende werken op zondag, waarvoor dispensatie moest worden gevraagd bij de r.k. pastorie
op het Grote Noord. De drukkerij floreerde en werd ondergebracht in een apart pand op het adres Grote
Noord 38, waar nu al vele jaren het muziekhuis van Van Meurs is gevestigd. De boekwinkel verhuisde in
1917 naar het adres Grote Noord 83. Inmiddels had vader Herman zich teruggetrokken uit de zaak om onderwijzer
in Zwaag te worden en was Eduard in 1905 getrouwd met Johanna Maassen.
Op 1 maart 1905 werd de Maatschappij ‘Onze Courant’ opgericht, gevestigd te Hoorn. Aandelen in een ‘2,5% lening groot 10.000 gulden ten laste der Maatschappij’ werden uitgegeven door ‘Het Bestuur der H. Cyriacus Vereniging’. Het eerste nummer van ‘Onze Courant’ kwam uit op woensdag 3 mei 1905 met als drukker-uitgever H. Stumpel-Hoorn. ‘Onze Courant’ werd betiteld als een ‘anderdaagse courant voor katholieken van Hoorn en omstreken’. Na de grondwetsherziening van 1848 en het daardoor mogelijk gemaakte bisschoppelijk herstel van 1853 was in de tweede helft van de negentiende eeuw onder het katholieke volksdeel de behoefte aan een eigen pers ontstaan. ‘Onze Courant’ werd de spreekbuis van de katholieke kerk in Hoorn en stond aan de wieg van de verzuiling in Hoorn. Jos Leenders beschrijft in hoofdstuk 64 van zijn boek ‘Hij komt van Hoorn’ (2012) in detail de rol van ‘Onze Courant’ in de laatste fase van de totstandkoming van de verzuiling in Hoorn in de jaren 1905-1920. ‘Onze Courant’ had een talrijk katholiek lezerspubliek in heel West-Friesland waarmee het bestaansrecht van de krant tot in lengte van jaren was verzekerd. In 1913 verscheen ‘Onze Courant’ driemaal in de week in een oplage van 2500 exemplaren.
De drukkerij aan het Grote Noord werd te klein. Al in 1912 was daarom net buiten het centrum van Hoorn,
aan de Draafsingel, een boerderij met bijgebouwen, genaamd Meta, gekocht die genoeg ruimte bood om te
kunnen uitbreiden. In 1914 werd de verbouwde boerderij in gebruik genomen door ‘stoomdrukkerij
Stumpel’. In 1919 werd de krant omgezet in een nv. De redactie hield van 1919 tot 1929 kantoor
op het adres Nieuwland 10. In 1923 werd ‘Onze Courant’ een dagblad. In 1931 werd de naam
van de krant veranderd in ‘Westfriesch Dagblad’.
In 1936 werden de drukkerij-uitgeverij en de boekwinkel financieel-zakelijk gescheiden. Eduard bleef
eigenaar-directeur van de drukkerij-uitgeverij en zijn broer Herman ging de winkel aan het Grote Noord
exploiteren. In de winkel bleven onverminderd drukwerkorders binnenkomen voor de drukkerij. De boekwinkel
op het Grote Noord is tot op de dag van vandaag blijven bestaan, met elf vestigingen elders in Hoorn,
Noord-Holland en Almere. In 2005 ontving boekhandel Stumpel het predikaat Hofleverancier.
In de Tweede Wereldoorlog verscheen de krant van 1 december 1941 tot 5 mei 1945 niet. Op 22 mei 1945
werd meegedeeld dat de namen ‘Onze Courant’ en ‘Westfriesch Dagblad’ zouden worden
vervangen door de titel ‘Nieuw Noordhollandsch Dagblad’. Dit was een bestaande titel die
werd overgenomen van N.V. Drukkerij Spaarnestad. Het overeengekomen verspreidingsgebied van de krant
werd minutieus omschreven en vastgelegd. In 1948 had de krant behalve in Hoorn eigen kantoren in Alkmaar, Den Helder en Schagen.
In het jaar 1948 volgde overname van de bladen ‘Ons Noorden en ‘Overijssels
Dagblad’ met alle bijkomende werkzaamheden, bijkantoren, transport van de kranten uit Hoorn en
bezorgperikelen in de regio van dien. Hiermee werd zoon Ed Stumpel (geb. 1921) belast.
Het kantoor van het 'Nieuw Noordhollands Dagblad'
aan het Grote Noord 77.
Ondanks steun
van de noordelijke geestelijkheid werd het geen succes, en in 1964 werd de verlieslijdende exploitatie
van de noordelijke edities gestaakt. In 1952 verdween ‘Nieuw’ uit de naam van de krant. In
1953 werd de naam van de drukkerij veranderd in N.V. Drukkerij Noordholland en in 1954 de naam van de
uitgever van de krant in N.V. Noorderpers. In 1957 trad Eduard, inmiddels 77 jaar oud, af als directeur
en werd opgevolgd door zijn zoons Herman en Ed. Eduard werd benoemd tot president-commissaris. Op 21
juli 1967 overleed hij.
In 1976 deed ‘De Telegraaf’ zijn intrede bij de krant door de aandelen van een van de twee
eigenaars/directeurs te kopen, een halve overname. In 1981 hield het ‘Noordhollands Dagblad’
op te bestaan als zelfstandig dagblad en ging door een fusie op in de ‘Verenigde Noordhollandse
Dagbladen’ (V.N.D.) met hoofdkantoor in Alkmaar en zeven edities onder zeven verschillende titels
in Noord-Holland boven het Noordzeekanaal. Hoewel al in 1966 voor het eerst was gesproken (weliswaar
achter de schermen) over een vorm van samenwerking met V.N.D., leidde het verlies van zelfstandigheid
tot grote beroering onder het personeel. In 1994 kregen alle edities van de V.N.D. bladen de koptitel
‘Noordhollands Dagblad’. De drukkerij aan de Draafsingel bleef nog in bedrijf tot 2000 en
verhuisde toen naar Alkmaar.
Stumpel was een zeer actief man, die naast zijn drukke bestaan als ondernemer veel nevenfuncties heeft bekleed in het openbaar leven. Zo was hij vanaf 1916-1934 raadslid en later wethouder in Hoorn. Van 1934-1946 was hij lid van de Tweede Kamer voor de R.K. Staatspartij. Daarnaast vervulde hij tal van functies in maatschappelijke organisaties. Hij heeft hiervoor verschillende onderscheidingen gekregen. Voor zijn werk in de “Hanze” werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Hij werd Ridder in de Orde van Sint-Gregorius de Grote als iemand die zich interdiocesaan of landelijk bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt voor geloof en/of kerk en maatschappij. Het kerkelijk erekruis Pro Ecclesia et Pontifice, een pauselijke onderscheiding, ontving hij voor meer dan 25 jaar bewezen diensten aan de R.K. Kerk. Het is het hoogste ereteken dat een leek kan ontvangen van de paus.
Bronnen
- Aker, C.M., Duin, T.J., Entius, J.V.P.M., Mes, Th.Ph. en Zack, F.L., 2002. En toen werd het hek gesloten. De geschiedenis
van de familie Stumpel, de historie van het dagblad en de daarmee verbonden Drukkerij Noordholland.
Drukkerij van Ketel, Schagen.
- Leenders, Jos M.M., 2012. Hij
komt van Hoorn. Hoorn tussen 1795 en 1914, een geschiedenis in 64 verhalen. Hoorns Historische
Reeks, deel 6. Publicatiestichting Bas Baltus, Hoorn.
- Luitzen, J., 2005. De boek- en kantoorboekhandels
van hofleverancier Stumpel. Boekblad 24 november 2005.
- Over Stumpel. Internet.
- E.J.M. Stumpel. Parlement en Politiek. Internet.
- Zack, F., 1989. “Drukkerij Stumpel”: beeld van een (bijna) 100-jarige, deel 1.
Kwartaalblad Oud Hoorn, 11e jaargang, nr 2., pp. 40-41.
- Zack, F., 1989. “Drukkerij Stumpel”: beeld van een (bijna) 100-jarige, deel 2.
Kwartaalblad Oud Hoorn, 11e jaargang, nr. 4, pp. 127-130.
- Zack, F. 2000. Drukkerij Stumpel voor Hoorn verleden
tijd. Kwartaalblad Oud Hoorn, 22e jaargang, nr. 1, pp. 3-8.
Illustraties
- Foto E.J.M. Stumpel - F. Zack.
- Foto Drukkerij Stumpel Draafsingel - F. Zack.
- Foto Grote Noord 72 - Eigendom Annelies Stumpel.
- Foto Grote Noord 77 - F. Zack.
- Aandeel ‘Onze Courant’ - Oude aandelen online.
- ‘Onze Courant’, 3 mei 1905 - C.M. Aker e.a.
- ‘Nieuw Noordhollandsch Dagblad’, 2 januari 1946 - Westfries Archief.
Tekst samengesteld door Frans Kwaad, afgesloten op 12 februari 2016.