Daarmee bedoelde men dat er weinig of geen Westfries werd gesproken. Anderen zeiden me
dat het Hoorns opviel door een paar klanken, n.l. een soort van lange e waar het
Nederlands ei of ij schrijft en een wijde lange u (ongeveer de klank van
het Duits in Köln, maar langer), waar het Nederlands ui schrijft. Inderdaad is dat wel
het eerste dat ook de buitenstaander opvalt. De Westfriese dorps dialecten hebben in het eerste
geval ai of oi, in het tweede ui, die ongeveer gelijk is aan de Nederlandse
1). In de enige oudere tekst in Hoorns dialect, die ik ken, worden deze klanken
geschreven met ei of ij en ui en de toelichting daarbij zegt niets over de
uitspraak 2). Daarin wordt alleen gezegd dat het gewone Hoorns dialect veel moderner
is dan dat van Enkhuizen en dat de leden van de hogere standen hoe langer hoe meer modern Hollands
spreken. De gegeven tekst, een vertaling van de gelijkenis van de Verloren Zoon, doet dan ook veel
meer Hollands aan dan de vertaling voor Benningbroek. Het is heel goed mogelijk dat achter deze
spellingen de tegenwoordige klanken toch wel verborgen zijn. De tegenwoordige lijken in ieder geval
veel op de Amsterdamse en ook op die van bepaalde bevolkingsgroepen van Alkmaar. En de Amsterdamse
klanken voor Nederlands ei, ij en ui zijn wel oud. dwz. werden daar
waarschijnlijk al gesproken in het midden van de 18e eeuw, misschien nog eerder.
Het is denkbaar dat het Amsterdams invloed heeft gehad op het Hoorns. Maar er is evenveel reden
om te veronderstellen dat in beide steden dit taaltje min of meer onafhankelijk van elkaar is
ontstaan. Ik schrijf hier "dit taaltje" omdat men het eerder beschouwt als een slecht Nederlands
dan als een eigen streektaal. Men heeft ook wel verondersteld dat het ontstaan is als een
verwording van de Nederlandse spreektaal, beter gezegd van de Hollandse spreektaal.
Waarschijnlijker is echter dat het een produkt is van taalmenging in grotere steden. Het zou te
ver voeren om daarop nu door te gaan. In ieder geval zijn de grote verschillen tussen het dialect
van Hoorn, dat van Enkhuizen en het Westfries alleen te verklaren uit het verschil in ontwikkeling,
ook al kunnen we bij gebrek aan gegevens de verschillende stadia van deze dialecten niet meer
terugvinden.
Amsterdam. Jo Daan.
1) Nederl. kijk = Westfr. kaik of koik = Hoorn kêk.
Nederl. huis = Westfr. huis = Hoorn hüs.
Nederl. klein = Westfr. klain of kloin = Hoorn klên.
2) J. Winkler, Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialection II (1874). blz. 47-49.