AANTEKENINGEN
1. De rol, die de binnendijkse Gouw gespeeld heeft bij de opkomst der stad is
door Velius (Velius Centen, Chronijk, 4e druk, 1740), en in navolging van hem door anderen
vermoedelijk sterk overdreven. Het stroomgebied van de Gouw was belangrijk kleiner dan dat van de
Wisende en de Leek, die respectievelijk bij Enkhuizen en Medemblik in zee vielen, zodat deze
waterweg slechts het ontstaan zou kunnen verklaren van een centrum voor een zeer beperkt gebied.
Bovendien leende de landweg zich beter dan de waterweg voor het transport van Hoorns voornaamste
exportartikel: vee. Het is de buitendijkse Gouw geweest, die de stad heeft doen onstaan, en zij
ontstond dan ook buitendijks.
2. Men treft wel eens de mening aan, dat eerst de haringvangst, in de eerste helft
der 15e eeuw in de wateren om Schonen uitgevoerd, de Hollanders op het spoor van de Oostzeehandel
bracht. Ten rechte waren in de tweede helft der 13e eeuw reeds Friese schippers in de Oostzee
verschenen naar aanleiding van een grote hongersnood om daar koren te kopen. Hieruit ontstond een
regelmatige korenvaart voor rekening van Vlaanderen en Dordrecht met Friezen als schippers.
3. Dit water, de Korsloot, is tussen 1311 en 1319 afgesloten door de Schardam.
Alkmaar had hier voordien een drukke scheepvaart, naar blijkt uit een brief van Hertog Albrecht,
waarbij Alkmaar van het onderhoud van de Schardam op grond van daardoor veroorzaakt nadeel wordt
vrijgesteld. Hoorns opkomst is wellicht in oorsprong ook toe te schrijven aan zijn gunstige
ligging als voorhaven van Alkmaar, een parallel dus met de ontwikkeling van Amsterdam als
voorhaven van Haarlem.
4. De volgende cijfers geven een beeld van de verschuivingen, welke in de 14e eeuw
optraden.
Aantal weerbare mannen in 1338 in Westfriesland (Koster, blz. 5):
Medemblik Enkhuizen Grootebroek Bovenkarspel Westwoud Hoorn Hem Schellinkhout |
225 160 115 98 72 70 60 60 |
Aantal gewapenden en schepen, aan de graaf geleverd in 1396 in Noord-Holland (Koster, blz. 10):
Haarlem Amsterdam Alkmaar Hoorn Enkhuizen Medemblik |
600 350 300 300 150 100 |
gewapenden en |
150 50 26 25 26 -- |
schepen |
Bevolking naar Ramaer 1), in 1398.
Amsterdam Hoorn Enkhuizen |
4400 3800 1900 |
1) Ramaer, blz. 12. De bij het vaststeIlen van deze cijfers gebruikte methode is voor kritiek vatbaar.