Vereniging Oud Hoorn - Actualiteit

Archeologen hebben de afgelopen tijd onderzoek verricht aan de Westfriese Omringdijk in Hoorn. Hiermee worden vragen beantwoord over hoe de West-Friezen hun land tegen de woeste Zuiderzee beschermden.

Archeologen van ingenieursbureau Arcadis en de gemeente Hoorn hebben in opdracht van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier onderzoek verricht aan het zuidelijkste puntje van de Westfriese Omringdijk in Hoorn. Enkele weken geleden ontdekte archeoloog Alex Brokke (Arcadis Archeologie) dat op deze plaats erg veel houtwerk onder de dijk vandaan kwam, zo veel dat het een archeologisch onderzoek rechtvaardigde. Met dit onderzoek worden de vragen beantwoord over hoe de West-Friezen hun land beschermden tegen de woeste Zuiderzee. De techniek van de dijkbouw van eeuwen terug komt weer tevoorschijn.

Dijkverzwaring
De dijkversterking tussen Enkhuizen en Hoorn is al een aantal maanden in volle gang. Ook bij Hoorn wordt de oude afdeklaag van de dijk vervangen en een nieuw profiel aangelegd. Hierbij worden het basalt, de keien en het gestorte puin weggehaald en later weer in de nieuwe dijk gebruikt. Bij het weghalen van de bovenlagen stuitte men op een aantal plaatsen op de resten van enorme palenrijen die onder de stenen bewaard zijn gebleven. Deze rijen vormen de ribbenkast van de 17de-/18de-eeuwse dijk. Ze waren bedoeld om de oudere dijk op zijn plaats te houden en vormden voor die tijd de zwaarst mogelijke fundering.

Gemerkte palen
Op deze plek gaat het om drie rijen palen. De buitenste is een driedubbele rij van dikke grenen palen. Deze zijn mannetje-aan-mannetje vier meter diep in het oude dijklichaam geheid. Enkele palen zijn gemerkt met merken waarvan de betekenis nog onbekend is. Palen met boorgaten van de paalworm zijn nog niet aangetroffen.
Aan de waterzijde is een afdeklaag met klei, wilgentenen en enorme veldkeien gevonden. Aan de landzijde van de rij palen is wederom een stevige bos rijshout met daarop puin gestort. om een rij met dikke eiken palen en een derde rij grenen palen te beschermen. Het oudste dijklichaam hierachter is van klei en wordt op dit moment onderzocht.

Stormvloed
Tegelijk met het archeologisch onderzoek wordt een historisch onderzoek uitgevoerd. Hieruit blijkt dat dit deel van de Omringdijk, de Schellinkhouterdijk, er zeker vanaf de 16de eeuw moet liggen omdat deze op oude kaarten is ingetekend. Vermoedelijk is deze dijk in de 13de of 14de eeuw al aangelegd. Aan de zeezijde van de dijk was in de 17de-18de eeuw veel ‘ voorland’, buitendijks laag land dat onder mocht lopen. Het voorland hier heette de ‘Groote Uyterdijk van Westerblokker’. Het was omgeven door een dijkje met een weg die zo breed was dat twee hooiwagens elkaar konden passeren.
De grootschalige versterking van de dijk hing mogelijk samen met de rampzalige stormvloed van 1675. Bij stormvloeden in 1702 en 1715 ging het buitendijkse land grotendeels verloren. Een klein stuk voorland bij Schellinkhout bleef behouden. Hier is nu een recreatiegebied en ruimte voor de vogels.

Noodklokken
In 1702 woedde een verschrikkelijke storm met extreem hoge vloed. Op 15 april stond de dijk bij Schellinkhout op doorbreken. Met ijlbodes werden alle weerbare mannen opgetrommeld om onverwijld naar de dijk te komen. De noodklokken van de kerken luidden en er werd direct begonnen met het verzwaren van de brekende dijk. Deze keer hielp het, maar de vraag was voor hoe lang. In 1716 werd daarom besloten de dijk te versterken met een ketting grenen palen. Dit betekende voor West-Friesland een kapitale investering in de eigen veiligheid.

Paalworm
In 1731 werd de paalworm ontdekt in de dijken van Drechterland en de Vier Noorder Koggen. Mogelijk is de paalworm uit de tropen meegelift in de scheepshuid van Oost-Indiëvaarders. Dit aan de boormosselen verwante dier knaagde lange gangen in de palen van de dijk uit. Dikke balken braken als luciferhoutjes af. Niets hielp. Er moest op een totaal andere constructie van de dijk worden overgestapt. Die werd glooiend afgewerkt en bekleed met enorme lagen puin en grote keien. Veel puin van Hoornse huizen werd in de dijk verwerkt.

Niet bereikbaar
De archeologische locatie is niet voor publiek bereikbaar. De dijk is daar al enige tijd afgesloten in verband met de werkzaamheden. Bovendien wordt het gat omwille van de veiligheid zo snel mogelijk gesloten.