Vereniging Oud Hoorn - Actualiteit

Vrijdag 7 november 2008 werd de tentoonstelling Historische foto's van Hoorn; een greep uit de ansichtkaartencollectie van Giel van der Zel geopend. De door Trudy de Rooy, Femke Uiterwijk en Marit Veerman samengestelde tentoonstelling werd geopend door de heer Chiel van der Zel (jr). Hieronder treft u de tekst van de uitnodiging, een foto van Giel van der Zel tijdens de opening van de tentoonstellingsruimte in 2005, het welkomstwoord van de voorzitter, de toelichting van Trudy de Rooy en het openingswoord van Chiel van der Zel jr.aan.

Veel Horinezen kennen hem van zijn grote voorliefde voor ansichtkaarten en oude foto's van Hoorn. Sommigen kennen hem ook van de medaillefabriek van van Straten of van zijn werk als tijdschrijver in "De Bunker" bij Scholten. Maar Giel van der Zel is niet alleen maar medaillepoetser of facturist geweest. In de oorlog was hij dwangarbeider in Oost-Duitsland en samen met zijn vrouw runde hij een sigarenwinkel op de Koepoortsweg, waar menig Horinees de voetbaluitslagen met kloppend hart heefst staan bekijken. (Rogier Overman, Vereniging Oud Hoorn, december 1999)

Giel van der Zel met zijn zoon Chiel in gesprek met Femke Uiterwijk en Roger Tonnaer tijdens de opening van de tentoonstellingsruimte op 25-11-2005.

---------------------------------------------------------------

Dames en heren,

Hartelijk welkom deze middag bij de opening van de tentoonstelling uit de schitterende collectie van Giel van der Zel. Een bijzonder welkom aan de familie Van der Zel, mevrouw Van der Zel en zoon Chiel junior en anderen. Ook een bijzonder welkom aan de dames die deze tentoonstel¬ling hebben gemaakt: Marit Veerman en Trudy de Rooy. De derde van Oud Hoorns gratiën, Femke Uiterwijk, verontschuldigt zich. Zij is bij haar dochter in Ierland.

Op 1 januari 2007 overleed Giel van der Zel, 86 jaar oud. Een man, met een fascinatie voor alles wat er in zijn stad stond en gebeurde. Zijn leven lang verzamelaar en op zijn manier chroniqueur van Hoorn. Niets ontsnapte aan zijn ogen èn aan zijn verzameldrift. Zo ontstond deze unieke collectie.
Als Vereniging Oud Hoorn waren we verheugd dat de collectie, enkele tientallen schitterende albums waarvan de waarde nauwelijks in een bedrag uit te drukken is, ruim een jaar geleden in ons bezit kwam.
Wij hebben ons daarover ontfermd zoals een goed huisvader betaamt en zullen de collectie die velen zal boeien ontsluiten en voor een breed publiek toegankelijk maken.
Momenteel wordt de collectie gedigitaliseerd. Elke foto, elke ansichtkaart, ook de achterzijdes, want ook die boden soms interessante informatie, maar ook alle pagina’s als geheel, want de heer Van der Zel maakte er soms prachtige tekeningen bij en heel bijzondere beschrijvingen. In de vitrines kunt u daarvan voorbeelden zien.
Vanwege de grote betekenis van deze albums hebben we contact gezocht met het Westfries Archief. De hele collectie zal, zo hebben wij afgesproken, daar worden bewaard onder de best denkbare condities. De verzameling behoort nu al tot Hoorns cultuur-historische schatten.

De tentoonstelling die dadelijk geopend wordt geeft u een summiere blik in de rijkdom van al die albums. Het is een schitterende tentoonstelling geworden, waar wij als vereniging trots op zijn. Deze tentoonstelling sluit volop aan bij de doelstellingen van onze vereniging. Als je de prachtige foto’s en andere informatie ziet dan komt onmiddellijk de gedachte op dat het niet bij deze ene tentoonstelling kan blijven. Wat er volgt, een tweede tentoonstelling of een publicatie, zal de toekomst leren.

Wij hebben twee sprekers vanmiddag in ons midden: Trudy de Rooy die kind aan huis was bij de familie Van der Zel en de fascinatie voor haar stad, ons Hoorn, met de heer Van der Zel deelde. Daarna zal de zoon van de heer Van der Ziel, Chiel van der Zel junior spreken en de tentoonstelling officieel openen.

Vanaf deze plaats wil ik de familie Van der Zel nogmaals van harte bedanken dat zij ons deze collectie deed toekomen. Wij zullen haar zorgvuldig bewaren en koesteren.
De makers van de tentoonstelling, Trudy de Rooy, Marit Veerman en Femke Uiterwijk wil ik van harte gelukwensen met deze prachtige tentoonstelling. Wij hebben grote waardering voor jullie werk en inzet. Het was niet eenvoudig om uit de veelheid aan materiaal tot een goede keuze te komen. Jullie zijn daarin meer dan geslaagd. Namens iedereen die deze tentoonstelling zal komen bekijken hartelijk dank. Straks zal ik dat onderstrepen met bloemen.

Nu wil ik eerst Trudy de Rooy het woord geven, daarna de heer Van der Zel junior. Trudy heeft voor de spiegel geoefend om niet langer dan vijf minuten te spreken. Wie haar kent weet dat dat een bijna onmogelijke opgave is. De volgende vijf minuten zijn voor jou, Trudy.

Egbert Ottens
6 november 2008
--------------------------------------------------------------

Toelichting Trudy de Rooy

Toelichting op de tentoonstelling van Giel van der Zel.

Dankjewel Egbert.

Van harte welkom, in het bijzonder Corry, Adri, Chiel Junior, familie,
vrienden en alle aanwezigen, die Giel en zijn ansichtkaarten van het oude Hoorn een warm hart toedragen.

Er is mij gevraagd u een toelichting te geven op deze tentoonstelling en dat ga ik dan ook doen. Maar eerst vertel ik u in het kort wat mijn relatie tot Giel en Corry was.

Ik zal een jaar of 17 geweest zijn dat ik me begon te interesseren voor de stad waarin ik woonde. Ik ging ansichtkaarten sparen en af en toe wat uit de krant knippen over Hoorn. In die tijd kwam ik in aanraking met Giel van der Zel. Het was op het Kleine Oost waar een band voor jaren (een kleine 40) ontstond en de eerste keer dat ik bij de familie Van der Zel kwam, kreeg ik meteen een aantal dubbele kaarten van Giel mee. Wat was en is (want ik kom nog steeds bij Corry) het altijd gezellig en wat heb ik veel van Giel geleerd over de oude ansichten en natuurlijk vooral over het oude Hoorn, de mensen en de gebouwen. Prachtige uurtjes waren het, zo gezellig en Corry was eigenlijk altijd van de partij. Voor mijn rondwandelingen als gids van Oud Hoorn heb ik heel wat kaarten van Giel gekopieerd, ook natuurlijk mijn eigen ansichten, want dat werden er ook steeds meer, maar vooral van Giel omdat hij wel hele aparte kaarten had.

Ik herinner me nog een keer, dat ik een paar kaarten mee nam en beloofde ze na het warme eten terug te brengen. Giel en Corry maar wachten, het werd 2 uur, 3 uur, 4 uur, al wie er kwam geen Trudy. ’s Avonds na het warme eten kwam ik aan de deur. He Trudenco, ben je daar eindelijk. Trudenco zo noemde Giel me vaak. Giel en Corry aten tussen de middag warm en wij ’s avonds, vandaar het misverstand.

Nu gaan we naar de borden.

Op de eerste twee borden ziet u de biografie van Giel.
In 1920 geboren in de Proostensteeg en opgegroeid in de woning boven de Oosterpoort, ging hij als jongen werken bij van Straten, een medaillefabriek op het Nieuwe Noord. In de tweede wereldoorlog werd hij als dwangarbeider naar Chemnitz in Oost Duitsland gestuurd. Over deze tijd heeft Giel een aantal boeken gemaakt met tekeningen, foto’s en verhalen, die zelfs door burgemeester Leemhorst zijn bekeken.

Natuurlijk ga ik hier niet zijn hele levensgeschiedenis vertellen, die kunt u op de borden zien. Maar ik wil u een aardig verhaal over de firma Scholten, niet onthouden. Scholten was een metaalwarenfabriek, die op de Nieuwstraat zat. Men maakte er wandborden, paraplubakken, plantenbakken van koper en nog veel meer. In 1953 kwam Giel er werken, eerst als bankwerker, later als tijdschrijver. Op een gegeven ogenblik moest men een onderdeel versturen naar Sneek en geen van de expediteurs in Hoorn had meer een ritje naar Sneek. Een van de mensen kwam toen op een lumineus idee en maakte een bord met Sneek erop geschreven, nam het pakje mee en ging bij de oude E10 staan om te kijken of er een auto stopte. Dit gebeurde niet meteen, maar ja daar stopte er toch een. Uitgelegd, dat het heel belangrijk was en de automobilist nam het pakje mee om het in Sneek af te geven. Een paar uur later werd men gebeld bij Scholten, dat het onderdeel in Sneek gearriveerd was. Dit verhaal en nog veel meer gesprekken kunt u horen op de walkman, die verkrijgbaar is bij de beheerders van het O.I. pakhuis. De cd’s zijn beschikbaar gesteld door Kees Knol, die samen met Giel heel veel uitzendingen voor Radio Hoorn verzorgd heeft.

De volgende borden gaan over de uitgevers van ansichtkaarten. We hebben een paar Hoornse uitgevers naar voren gehaald, o.a. Schrickx, Stumpel, Geerts en Bakker. Ook wordt de geschiedenis van de ansichtkaart in het kort belicht. Het is veel leeswerk, maar als ik u was zou ik ze wel lezen.

Dan krijgen we twee borden over het havengebied. We zien het Visserseiland in de volksmond de Haai genoemd. Wat was het er stil en rustig en wat is er toch veel veranderd!

Op de volgende twee borden zien we de Roode (spreektaal: Rooie) Steen van 1883 tot in de jaren 30 van de vorige eeuw.
Deze kaarten hebben we oplopend in tijd achter elkaar gezet, zodat u kunt zien hoe zaken veranderden. We zien kaarten met en zonder Jan Pieterzoon Coen, de Grote Kerk in aanbouw, de kaasmarkt, de muziektent, de waag met en zonder de mooie gietijzeren staanders, de Winstonbioscoop en het begin van het Grote Oost vol met kaaswagens. De Roode Steen wordt door oudere Horinezen nog steevast Kaasmarkt genoemd.

Dan volgt een prachtig bord met mooi versierde kaarten van de Hoornse uitgevers Stumpel en Beerding.

De borden nering zijn ook om van te smullen, het zijn er vijf, dus u kunt uw hart ophalen.

Wat dacht u van snerthol (effies Jaap Wiggers gebeld en we kwamen samen tot de conclusie dat deze meneer misschien wel een bepaalde winderigheid heeft gehad) en tureluur alweer een vissie(werden de mensen er tureluurs van als hij alweer een vissie had of werd hij er zelf tureluurs van?)en hondenkarren met zelfs de namen van de honden: Silex en Juno. Het waren de honden van de grootouders van mijn man. Zijn grootvader, was behalve kassiesventer (hij ventte met allerlei koopwaar, waaronder brood en fruit) ook kaasdrager; zijn bijnaam was de Motjo (sigarenmerk) en zijn vrouw was kaaszetster.
En dan opoe Doffer, de oma van Jaap Wiggers, die met ijs ventte en het ijsmaken had geleerd van de koster van de joodse synagoge. Ook zij was kaaszetster en bakerde er tussen de bedrijven door ook nog bij. De bel en de geldkist van de ijskar van opoe Doffer staan in een van de vier vitrines.

Twee borden vervoer: met onder andere de paardentram, de Hoornsche boot, T-fordjes en de voormalige ligplaats van de trekschuit.

De borden water in de stad, zijn plaatjes op zich.
We hebben hier gekozen om het beeld van vroeger toen het nog water was en nu te laten zien. We zien de Turfhaven en het Waaitje, wat later werd ingericht als veemarkt en ook als straat die naam kreeg, als water.

Al met al een hele mooie tentoonstelling en ik weet zeker dat u er van zult genieten. Ik wil iedereen die haar of zijn steentje heeft bijgedragen hartelijk bedanken (op het tweede bord van de biografie ziet u wie dit zijn), met name Marit Veerman en Femke Uiterwijk voor hun tomeloze inzet en de gezellige en prettige samenwerking, want we hebben het met zijn drieën gedaan. We houden ons broodje haring erin hoor meiden! We spreken gewoon af en toe eens af. Ik laat dit Femke later nog wel lezen, want helaas kon ze hier niet aanwezig zijn. Femke is naar Ierland naar haar dochter, die op deze vrijdag de 7e november een diploma in ontvangst neemt.

En dan zoals Marit en ik vaak tegen elkaar zeiden, wil ik sluiten met de woorden: "Ze bennen al mooi genog van hun oigen" en daarmee bedoelen we, dat zoveel tekst eigenlijk niet nodig is, want de ansichtkaarten zijn gewoon heel mooi van zichzelf.

Heel veel plezier en komt u alstublieft nog een keer langs om de tentoonstelling op uw gemak te bekijken, hij is het waard. Al is het slechts een tipje van de sluier van de enorme collectie die Giel van der Zel ons heeft nagelaten.

Trudy de Rooy-Fikke, 7 november 2008.

----------------------------------------------------------------

Openingswoord van Chiel van der Zel jr.

Pa`s belangstelling voor ansichtkaarten werd in de jaren zestig gewekt toen hij een verzameling oude kaarten van zijn werkgever Gerrit Scholten in mocht zien. Maar ver daarvoor was hij altijd al erg geïnteresseerd in aardrijkskunde en topografie. Dat gecombineerd met zijn fenomenale geheugen maakte dat hij zelfs van kleine plaatsen wist in welk land ze lagen en waar.

Zo had hij in de jaren vijftig al een indrukwekkende verzameling viewmasterplaatjes met beelden van over de hele wereld. Maar uiteindelijk werd het verzamelen van oude ansichtkaarten van Hoorn en Rotterdam zijn grote passie. Die ontwikkelde zich vooral toen hij afgekeurd raakte en dus meer tijd kreeg voor het verzamelen en rubriceren van de kaarten. Allengs ontwikkelde hij zich tot een soort van expert op het gebied van type`s en uitgeverijen. Ma raakte ook geïnfecteerd met het kaartenvirus en zo bezochten ze samen vele verzamelbeurzen. Daarbij speelde overigens de sociale contacten ook een grote rol.

Pa kon eindeloos uitweiden over deze beurzen en zijn verzameling, dusdanig dat het ons, als zijn kinderen, eerlijkheidshalve wel eens de neus uitkwam. Gechargeerd ging het soms als volgt: "Pa,ik heb gisteren m`n vinger gebroken". Waarop de man dan reageerde met: "O,nou wat vervelend jongen, nou, gisteren zijn we naar een beurs in Oldenzaal geweest en daar heb ik weer een prachtige kaart van de Nieuwstraat op de kop getikt". Etcetera, etcetera. Dat was dus wel eens storend,aan de andere kant was het leuk dat de man zo`n grote passie had. Je was er best trots op als buitenstaanders zeiden: "O,is dat niet die man van die oude kaarten!"

Persoonlijk denk ik dat het verzamelen van oude ansichtkaarten voor hem iets was van een escapisme naar een vredige wereld die niet meer bestaat, een ontsnapping uit de harde en cynische wereld van de laatste vier decennia. Maar daar is natuurlijk niets mis mee, beter je te verdiepen in mooie beelden van een vervlogen tijd dan jezelf te verliezen in bedwelmende middelen,om maar iets willekeurigs te noemen.

Mij wordt regelmatig gevraagd waarom wij na het overlijden van Pa zijn verzameling hebben overgedaan aan Oud Hoorn. Waren wij daar dan niet in geïnteresseerd? Natuurlijk waren wij dat,maar je hebt te maken met praktische overwegingen. Zo nam het grote aantal albums veel ruimte in in de kleine kamer aan het Sint Pietershof, ziet het er niet naar uit dat mijn broer en ik nog ooit nageslacht zullen produceren en is Adrie bovendien overgelopen naar Enkhuizen. Je moet er toch niet aan denken dat zo`n mooie Hoornse verzameling op vijandelijk grondgebied zou belanden.

Voorts is er altijd de vrees voor inbraak, brand of de werking van droogte of juist vocht op het kwetsbare karton. Met dat allemaal in gedachten kan je niet anders concluderen dat deze verzameling het best op zijn plek is bij Oud Hoorn en het Westfries archief. Hier zijn de experts en de mensen die liefdevol met deze verzameling om kunnen gaan,en kunnen ontsluiten voor het publiek, zodat iedereen er van kan genieten. Dat wordt gelijk al bewezen met deze expositie,met zoveel compassie samen gesteld door Trudy,Femke en Marit.

Wij als familie danken jullie en het bestuur van Oud Hoorn hartelijk voor jullie inzet en de integriteit waarmee jullie met de collectie omgaan. Als Pa nog had geleefd dan had hier een zeer trots man gestaan. Hierbij verklaar ik de expositie voor geopend.

Na de opening waren er bloemen voor Mevrouw van der Zel, Trudy de Rooy, Chiel van der Zel jr en Marit Veerman