Vereniging Oud Hoorn - Actualiteit

De restauratie van het rijksmonument Roode Steen 15 is vrijdagmiddag 19 februari 2016 feestelijk voltooid. De wethouders Judith de Jong en Ben Tap overhandigden de Hoornse vlag aan voorzitter Anno de Vries van huurder Lectorium Rosicrucianum. Zijn toespraak treft u hier. In onderstaand artikel treft u een samenvatting aan van de bouw- en bewonersgeschiedenis. 

Wethouder De Jong ging vrijdagmiddag 19 februari  2016 in  in op de ontdekking van een grote gemetselde waterkelder en van de persiennes. Van deze vensterluiken lagen er zes op zolder en op basis daarvan kon de voorgevel in oude luister worden hersteld. ,,Een parel aan de ketting van monumenten die we in Hoorn hebben’’, zei De Jong. Haar collega Tap voegde er aan toe dat dagjesmensen niet alleen voor het winkelen naar Hoorn komen, maar ook graag wat willen zien van de oude historische stad.

Restauratie Hoorn: Hoop geld besteed, maar dat zie je nu ook

>Het Rijksmonument, waar het genootschap van de Rozenkruisers zijn ’Lectorium Rosicrucianum’ heeft, is in de afgelopen zeven maanden grondig aangepakt. Daarbij zijn twee bijzondere ontdekkingen gedaan. Het pand bleek een grote waterkelder te hebben en op zolder zijn zes van de originele persiennes (vensterluiken) gevonden. Die zijn nu in ere hersteld.

Enkhuizer Aannemerbedrijf (EAB), dat samen met architectenbureau TPAHG de restauratie uitvoerde, heeft de zes luiken gerestaureerd en er nog twaalf bijgemaakt. Op maat, want elk venster is anders. Zo kan het dat het pand, dat ambtswoning was van vijf burgemeesters en sinds 1906 eigendom is van de gemeente, zich weer in dezelfde glorie vertoont als rond 1900.

Ook de kleuren zijn voor en achter weer de oorspronkelijke. Die werden opgespoord met kleuronderzoek, waarbij alle verf laag voor laag wordt weggekrabd. Achteraf bleek dat de oorspronkelijke, okerachtige kleur van het houtwerk ook gewoon te vinden was onder een van de latten die ooit voor de persiennes op de kozijnen waren aangebracht.

Verzakt
Aanleiding tot de restauratie was het feit dat het gebouw aan de rechter zijde 12 centimeter was gezakt. Het huidige pand, waarvan het oudste, voorste deel uit 1540 dateert, kreeg pas in de 18e eeuw zijn huidige verschijning. Oorspronkelijk stonden er twee huizen. Het rechter huis, dat kleiner was, is tot de fundering afgebroken. Die fundering was echter te licht.

Om dit op te lossen, is nu een speciale constructie aangebracht. Die steunt op trillingsvrij aangebrachte heipalen en brengt het rechter deel van het pand ’onder spanning’. Daarmee is het geheel stabiel. De verzakte kant wordt niet verder opgevijzeld.

,,Het is in 200 jaar tijd verzakt, en de houten kozijnen en de mortel zijn meegebogen. Dat krijg je niet meer terug. Dan zou je juist scheuren op andere plekken krijgen’’, legt Pieter Meijers van het gemeentelijk bureau Erfgoed uit. Hij sluit niet uit dat nu het andere deel langzaam gaat zakken, ,,Maar dat kan zo weer honderd jaar duren.’’

Hemelwater
Toegevoegde waarde is ook dat bij het funderingsherstel aan de achterkant een waterkelder is ontdekt. Dat was oorspronkelijk de kelder van een achterhuis dat er ooit was. Waarschijnlijk is de kelder, die 42 kuub hemelwater kan bevatten, in de negentiende eeuw in gebruik genomen. Hij is nu helemaal hersteld en voorzien van een gemetselde put. Ook elders in het pand is een kelder ’ontdekt’, die geheel was volgegooid met zand en nu weer toegankelijk is.

Aan de restauratie is ongeveer een half miljoen euro besteed, waaraan de provincie 145.000 euro bijdroeg. Hierbij was ook het herstel van de fundering inbegrepen. Meijers en zijn collega Nico Happé zijn opgetogen over het resultaat. Happé heeft ook op de zolder van een pand aan het Grote Noord persiennes zien liggen. Wat zou het mooi zijn, mijmert hij, als die op meer plekken in de stad terugkeren.

,,Van ver zien je de luiken al uitsteken. Het draagt bij aan de beleving van de stad, dat is voor iedereen goed.’’ Meijers knikt. ,,Die luiken zijn een cadeautje voor de stad. Er is een hoop geld aan dit pand besteed. Maar dat zie je nu ook.’’

Samenvatting bouwgeschiedenis

1581
Bij de eikenhouten kapconstructie is gebruik gemaakt van pen en gatverbinding
en tevens zijn er telmerken aanwezig. Dit type constructie past in de tweede
helft van de 16e eeuw. Dendrochronologisch onderzoek tijdens de restauratie
heeft aangetoond dat de kapconstructie in of kort na 1581 is verwerkt. Voor
dendrochronologisch onderzoek zie bijlage.

1660
De kap aan de achterzijde van het pand heeft een grenen en eikenhouten
kapconstructie. Deze is duidelijk minder oud dan de voorzijde. Naast het feit
dat er grenen en eikenhout is toegepast sluiten de toegepaste verbindingen aan
op deze periode. Dendrochronologisch onderzoek tijdens de restauratie heeft
aangetoond dat de kapconstructie in of kort na 1660 is verwerkt.
XVIIIbc
Op het schilderij van Isaac Ouwater zijn schuiframen en asymmetrisch ogende
trigliefen zichtbaar. Dit tezamen met de entree partij en het in Lodewijk XV stijl
geörienteerde interieur in de voorkamer welke nu nog aanwezig is, is deze fasering
tot stand gekomen.

1784-1787
Archiefmateriaal toont aan dat de huidige voorgevel in 1787 tot stand is gekomen.
De huidige voorgevel past qua stijlkenmerken in deze periode. Gedurende deze
fasering is de vensterverdeling van het meest linkerpand doorgezet in het nieuw
opgemetselde buurtpand.

1860-1871
De bebouwing aan het Achterom wordt aangepast. Door diverse stijlistische
kenmerken zoals de geprefabiceerde motieven boven in de driehoek en ten
midden van de getoogde bovendorpel, plaatsen we dit pand qua datering tussen

1871
In een Bouw- en Woningtoezicht vergadering van 1871 wordt medegedeeld dat
de burgemeester het pand naast zijn woning ging slopen. Dit om een doorgang te
creëren vanaf de Roode Steen naar zijn tuin. Het poortje zal in dit jaar gebouwd
zijn. Vermoedelijk is de zijgevel in deze periode opnieuw opgemetseld en is het
ronde venster toegevoegd.

1871-1906
Het linkergedeelte van de achtergevel is tussen 1871 en 1906 is aangepast. De
combinatie van eclecticisme met de chaletstijl past goed in deze periode. Gezien
de overdracht van de woning naar Henrica Maria de Vicq-Carbasius in 1892 zou
het goed kunnen dat dit gedeelte van de gevel in die periode is veranderd.
Bouwhistorisch onderzoek Roode Steen 15 te Hoorn 6

1906
De uitbouw die op de kadastrale kaart van 1871 zichtbaar is aan de achterzijde
van de woning wordt in deze periode verwijderd. De gemeente-architect heeft
opdracht om het huis te verbouwen en amoveert deze bestaande uitbouw. Aan de
zijgevel waar de poort zijn doorgang heeft is er een nieuwe aanbouw gerealiseerd
bestaande uit een bijkeuken, dessertkamer en privaten. In een omschrijving wordt
aangegeven dat er in de tuinkamer twee ramen worden veranderd. Onduidelijk is
of met de tuinkamer het paviljoen aan de achterzijde wordt bedoeld, of vensters
aan de achterzijde van het huis.

1951
Ter plaatse van de achtergevel wordt het bestaande zadeldak van het linkergedeelte
naar de muur toe voorzien van een plat dak vanaf de nok naar de muur toe van
het rechtergedeelte. Tevens wordt er een dakkapel geplaatst met daaronder een
vaste trap van de 1e naar de 2e verdieping.

1984
De bestaande aanbouw aan de zuid-oostzijde van de achtergevel wordt verwijderd.
Deze aanbouw functioneerde als toilet en was vanaf de begane grond van buitenaf
bereikbaar. Op de 1e verdieping was deze aanbouw van binnenuit bereikbaar.
Tevens is er in deze periode een toiletruimte aangebracht onder de trap op de
eerste verdieping.

Korte bewoners historie van het pand
Roode Steen 15 was het geboortehuis van Willem Christiaan Jan de Vicq die vanaf 1862 tot 1875 het burgemeesterschap van Hoorn bekleedde. Na zijn dood bleef zijn weduwe in het huis wonen. Mevrouw Henrica Maria de Vicq-Carbasius overleed op 14 maart 1906 en liet het woonhuis met inboedel, erf en tuin na aan de gemeente Hoorn. Tot 1942 heeft de woning als ambtswoning dienst gedaan voor in totaal vier burgemeesters (1906; H.W. de Joncheere, 1913; A.A. de Joongh, 1928; Mr. G.J. Bisschop, 1933; H.C. Leemhorst). Burgemeester Leemhorst werd op 14 augustus 1942 ontslagen door de bezettende macht en daarmee kwam er definitief een einde aan de bestemming van het pand Roode Steen 15 als burgemeesterswoning. De gemeente verhuurt het pand momenteel aan het Lectorium Rosicrucianum, de Rozenkruisers.

Bewonersgeschiedenis in detail van 1892
1892-1906 Henrica Maria de Vicq-Carbasius
1906 Huis wordt gelegateerd aan de Gemeente Hoorn door Mevrouw de Vicq-
Carbasius en bestemt tot burgemeesterswoning.

Het testament van Henrica Maria Carbasius, weduwe van de Hoornse burgemeester Willem Christiaan Jan de Vicq, dat in 1899 opgesteld werd, speelt nog steeds een rol in de gemeentepolitiek. Een van de bepalingen is het gegeven dat de gemeente Hoorn geld krijgt voor het onderhoud van het geboortehuis van haar man aan de Rode Steen (nr. 16), met de uitdrukkelijke bepaling dat het wordt verhuurd of in gebruik wordt gegeven, hetzij aan de burgemeester of aan de commandant van het garnizoen of aan de kantonrechter of aan de griffier, tenzij de gemeente Hoorn mocht besluiten aan dat huis de bestemming te geven van museum of bibliotheek. Nadat aanvankelijk enkele burgemeesters hun intrek in dit pand hebben genomen, wordt het na de oorlog verhuurd aan de Stichting voor Geestelijke Volksgezondheid, gebruikt voor de huisvesting van de Openbare Bibliotheek en vanaf 1985 verhuurd aan het Lectorium Rosicrucianum (de Rozenkruizers).

1906 of 1912 H.W. (Hendrik Willem) de Joncheere, burgemeester
1913 A.A. (Arie Arend) de Joongh, burgemeester
1928 Mr. G.J. (Geradus Johannes) Bisschop, burgemeester
1933 H.C. Leemhorst (Hendrik Carel) Leemhorst, burgemeester
1942 14 augustus werd H.C. Leemhorst ontslagen door de bezettende macht.
Hierdoor is de woning een periode leeg komen te staan.
1944 Distributiekantoor
1944 Landwacht Nederland
1946 Met ingang van 1 mei 1946 is het pand in gebruik bij het Hoofd van het
Aanmeldingssbureau Oorlogsvrijwilligers te Alkmaar
1964 J. Verkerk, P.J. Groentjes
1949 - 1977 Stichting Geestelijke Volksgezondheid
1951-1975 Openbare bibliotheek
1983 Stichting voor school- en beroepskeuze
1983 Hulppost FNV
1984-nu: Lectorium Rosicrucianum

Afstoten of herbestemmen?
De discussie over het afstoten van dit monument, welke in 2013 gevoerd werd treft u hier . Op dit moment lijkt herbestemming weer actueel, omdat het huurcontract is opgezegd. Wederom lijkt een eventuele uitbreiding van het Westfries Museum een te bespreken onderwerp in de gemeenteraad. Zie de brief van VVD, Seniorenpartij, PvDA en FractieTonnaer.