Vereniging Oud Hoorn - Actualiteit

Vanaf de terrassen aan de Rode Steen in Hoorn klinkt het geroezemoes van gezellig keuvelende mensen. Daarnaast vult het plein zich op deze zwoele zomerse vrijdagavond tegen half acht met een groep van ruim 100 belangstellenden uit Hoorn en omgeving. Zij gaan mee wandelen met de gidsen van Vereniging Oud Hoorn langs de schuilkerken van deze stad, die zich voornamelijk in de omgeving van de Ramen bevonden.
 
De zeven gidsen waaieren met hun groepjes uit over de binnenstad, speurend naar de verborgen en illegale kerkjes, maar deze zijn goed verstopt gebleven. Katholieken en aanhangers van andere verboden religies, zoals de arminianen, contra-remonstranten, doopsgezinden, lutheranen en mennonieten beleden hun geloof namelijk in bestaande gebouwen. Kerkdiensten werden bij iemand in de huiskamer gehouden of ergens op een zolder. Soms is de plek van samenkomst alleen nog te herkennen aan een naam als ’het Arminiaanse Glop’, een steeg in de Ramen, waar de samenkomsten van de arminianen plaatsvonden.

In de 17e en 18e eeuw waren er 20 tot 30 van deze kerkjes in Hoorn. In deze periode waren de calvinisten in grote delen van Nederland aan de macht gekomen en er was geen sprake van godsdienstvrijheid. De schuilkerken waren van buitenaf dan ook op geen enkele manier herkenbaar als kerk.

Gedoogbeleid

Gids Kees Kok vertelt: „Er was wel een soort gedoogbeleid, schuilkerken werden oogluikend toegestaan, want men begreep ook wel dat je mensen niet zomaar kunt veranderen. Alleen als je een bepaalde baan of een ambt wilde hebben, moest je ervoor zorgen dat je protestant was.” Het was voldoende om niet al te openlijk niet-calvinistisch te zijn. Later kon zelfs tegen betaling van een flinke som geld een officiële vergunning worden verkregen. Toen ontstonden de schuilkerken in eigenlijke zin: van buiten onopvallende gebouwen, zonder toren of klok en afgelegen van de openbare weg, maar van binnen een ‘echte kerk’.

 
Wandelend op het Achterom bij de achterzijde van de Koepelkerk vertelt Kok: „ Dit was de ingang van het huis met de drie tulpen, voorheen een van de vijf schuilkerken van de katholieken. De andere locaties waren aan de Nieuwe Noord, de Slijksteeg, de Peperstraat en de Mariakapel, die later is verbrand. Toen de katholieken vanaf 1850 weer toestemming kregen om kerken aan de openbare weg te bouwen, werd er voor één plek gekozen en is de Koepelkerk gebouwd op de plek waar eerder onder meer het huis met de drie tulpen stond.”

De wandeling gaat verder naar de Ramen waar vanavond de Lutherse kerk de deuren open heeft staan. De lutheranen hadden al in 1768 hun kerk gebouwd aan de Ramen, als vervanging van een eenvoudige schuilkerk.

Hylke van der Zee van de Stichting Behoud Lutherse Kerk Hoorn en vrijwillig koster van deze kerk, geeft een korte inleiding over het lutherse geloof en noemt vol trots het monumentale Müller orgel: „Wanneer er op het orgel wordt gespeeld, waan je je als het ware al in de hemel.”

Zie ook ons artikel over Schuilkerken