Het huidige complex van het Sint Pietershof aan het Dal in Hoorn is het resultaat van een ingewikkelde
bouw- en gebruiksgeschiedenis. Zij kenmerkt zich door een middeleeuwse voorgeschiedenis als fase van
de plaats van behuizing van religieuze gemeenschappen, zoals die van de Jeronimieten en nadien in het
bijzonder de periode van de broederschap der Kruisheren. Deze kloosterorde was gewijd aan de beschermheilige
Sint Pieter. Uit die tijd dateren de namen Kruisherenklooster, Dalsklooster, Sint Pietersklooster.
Na de Hervorming in 1572 werd het klooster door de gemeentelijke overheid in eigendom overgenomen. Het
klooster zelf, niet dus de kloosterkerk, stond op dezelfde plaats en had ongeveer dezelfde vorm als
van het huidige z.g. “Vierkant”. Het was dus veel kleiner in omvang dan het nu bestaande
complex met daarin het tegenwoordige vierkant. Het werd aangepast voor o.a. bewoning voor ouden van
dagen. Van de gebouwen van deze hoofdfase is niets zichtbaars meer over. Slechts enige funderingsresten
zijn gelokaliseerd
Het huidige St. Pietershof als tweede hoofdfase van de geschiedenis van het hof vindt zijn
oorsprong in de wens van het stadsbestuur in 1614, om te voorzien in een tehuis voor
ouden van dagen en een tucht- of werkhuis voor bedelaars en krankzinnigen. De uitvoering van de
eerste bouwperiode hiervan kan worden gesteld tijdens de jaren 1617-1618. Dit feit luidt tevens het
tijdstip in van de daadwerkelijke stichting van het “Oud Mann'en Vrouwen Huys Sint
Pietershof”, naast de echter thans niet meer bestaande andere genoemde functies. Het jaartal
1617 op het St. Pieterspoortje, toen de hoofdtoegang tot het hof aan de Spoorstraat/Munnickenveld
getuigt hier van.
De nieuwbouw vond zijn oorsprong grotendeels op de fundamenten van het oude gesloopte z.g. Vierkant,
waaruit het kruisherenklooster bestond. Tijdens deze bouw werden de westelijke en de oostelijke vleugel
echter verlengd in zuidelijke richting en verbonden met de toenmalige in 1462 gebouwde gotische Kruisheren-
of Dalskloosterkerk. Door de verbinding met de kerk of kapel vormde de kapel tevens de zuidwand voor
de huidige grondvorm van het St. Pietershof. Vier hoofdvleugels, die een hof met tuin omsluiten met
daarin dus nog een kleinere hof, die tot vandaag nog steeds het “Vierkant” wordt genoemd.
Genoemde Dalskloosterkerk is echter weer in 1692 vervangen door de nagenoeg op dezelfde plaats van de
fundamenten van deze kapel gebouwde huidige hoofdvleugel aan het Dal.
Overzicht binnentuin of -hof vanuit zuidelijke vleugel gezien.
Door de vele verbouwingen en wijzigingen van het gebouw in zijn bijna vier eeuwen bestaansgeschiedenis
is slechts een gering aantal nog zichtbare bouwkundige onderdelen van het interieur in situ aan te wijzen.
Eén der benedenwoninkjes in de westvleugel is in oorspronkelijke staat teruggebracht. In de huidige
recreatiezaal zijn de her en der overgebleven wandsiertegels en -panelen van het hof samengebracht en
in de muren van de recreatiezaal ingemetseld.
Enige onderdelen van roerende aard van het hof, zoals waardevol meubilair en lambrizeringen zijn in
het Westfries Museum opgenomen.
Slechts aan de gevels van de oost- en westvleugel van de hofzijde en aan de binnengevels van het vierkant
kan men nog duidelijk kenmerken van de oorspronkelijke bouw onderscheiden.
Door de tijd heen zijn ook alle vensters en kozijnen vervangen door de verschillende typen, die gangbaar
waren in de tijd van vervanging.
Ook het St. Pieterspoortje in de buitengevel van de oostvleugel is nog een authentiek onderdeel. De
galerijen langs de gevels aan hofzijde van de west- en oost vleugel zijn echter van latere datum.