Meer dan een eeuw actief voor Hoorns erfgoed

Hoorn, West-Friesland en de Markerwaard (1/10)

Eerder verschenen in West-Frieslands Oud en Nieuw, 24e bundel, pagina 201-221.
Uitgave: Historisch Genootschap "Oud West-Friesland", 1957.

Over het ontstaan van de steden en dorpen van Westfriesland langs de rand van de Zuiderzee ligt veel in de grijze oudheid verborgen. Volgens een vermoedelijk niet op geheel juiste gegevens berustende kaart van het noordwesten van Nederland omstreeks het jaar 1000 lag de kustlijn toen veel verder oostelijk dan thans, zodat het de vraag is, of deze nederzettingen alle als vissersplaatsen zijn ontstaan. Wel is echter zeker, dat zij in later eeuwen aan de toen zoveel groter geworden binnenzee hun ontwikkeling als vissersplaatsen te danken hebben, evenals nog later hun opkomst en bloei als handelssteden in het destijds aan alle zijden door water omgeven Westfriesland (kaart I).

De inpoldering van de Zuiderzee heeft thans een nieuw stadium in het contact tussen Westfriesland en de Zuiderzee ingeluid. Na het droogvallen van de Wieringermeer ontstond aan de noordkant van Westfriesland een nieuw welvarend langbouwgebied van ± 22.000 ha, terwijl de Afsluitdijk een kortere verbinding met Friesland en Groningen gaf. Over enige jaren, na het droogvallen van de Markerwaard, komt er ook aan de zuidkant een aangrenzend welvarend landbouwgebied bij.

De betekenis van de Markerwaard wordt voor Westfriesland groter dan die van de Wieringermeer. Niet alleen omdat deze nieuwe polder 2 à 3 maal zo groot wordt, n.l. 60.000 ha, doch vooral omdat zij een onderdeel vormt van het gehele, ± 7 maal en met de Noordoostpolder meegerekend 9 maal zo groot poldergebied, dat wegens zijn oppervlakte en centrale ligging niet uitsluitend agrarische dorpen, doch ook steden zal bevatten en nieuwe verkeersverbindingen met het centrum en met het zuiden en oosten van ons land mogelijk maakt. Utrecht, het oosten van Zuid-Holland en het zuidoosten van Noordholland, Overijsel en Gelderland, Noordbrabant, Limburg en Zeeland, als ook onze buurlanden, komen voor het noorden van Noordholland als het ware dichterbij te liggen.

Van belang is de vraag, in hoeverre dit alles zal leiden tot nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden en groter welvaart van Westfriesland. De invloed van de Wieringermeer is - in tegenstelling tot die van de Afsluitdijk, waardoor een nieuwe korte verbinding met het noordoosten van het land ontstond - voor Westfriesland niet bijzonder groot geweest.

kaart I

kaart I

Zelfs de langs de rand gelegen plaatsen, Medemblik en een aantal kleine dorpen, hebben aan deze polder geen blijvend opgaande lijn in hun ontwikkeling te danken, terwijl ook Schagen niet de verwachte grote opleving als gevolg van de droogmaking heeft ondervonden.