Eerder verschenen in West-Frieslands Oud en Nieuw, 24e bundel, pagina 201-221.
Uitgave: Historisch Genootschap "Oud
West-Friesland", 1957.
Over het ontstaan van de steden en dorpen van Westfriesland langs de rand van de Zuiderzee ligt
veel in de grijze oudheid verborgen. Volgens een vermoedelijk niet op geheel juiste gegevens
berustende kaart van het noordwesten van Nederland omstreeks het jaar 1000 lag de kustlijn toen
veel verder oostelijk dan thans, zodat het de vraag is, of deze nederzettingen alle als
vissersplaatsen zijn ontstaan. Wel is echter zeker, dat zij in later eeuwen aan de toen zoveel
groter geworden binnenzee hun ontwikkeling als vissersplaatsen te danken hebben, evenals nog later
hun opkomst en bloei als handelssteden in het destijds aan alle zijden door water omgeven
Westfriesland (kaart I).
De inpoldering van de Zuiderzee heeft thans een nieuw stadium in het contact tussen Westfriesland
en de Zuiderzee ingeluid. Na het droogvallen van de Wieringermeer ontstond aan de noordkant van
Westfriesland een nieuw welvarend langbouwgebied van ± 22.000 ha, terwijl de Afsluitdijk een
kortere verbinding met Friesland en Groningen gaf. Over enige jaren, na het droogvallen van de
Markerwaard, komt er ook aan de zuidkant een aangrenzend welvarend landbouwgebied bij.
De betekenis van de Markerwaard wordt voor Westfriesland groter dan die van de Wieringermeer.
Niet alleen omdat deze nieuwe polder 2 à 3 maal zo groot wordt, n.l. 60.000 ha, doch vooral omdat
zij een onderdeel vormt van het gehele, ± 7 maal en met de Noordoostpolder meegerekend 9 maal zo
groot poldergebied, dat wegens zijn oppervlakte en centrale ligging niet uitsluitend agrarische
dorpen, doch ook steden zal bevatten en nieuwe verkeersverbindingen met het centrum en met het
zuiden en oosten van ons land mogelijk maakt. Utrecht, het oosten van Zuid-Holland en het
zuidoosten van Noordholland, Overijsel en Gelderland, Noordbrabant, Limburg en Zeeland, als ook
onze buurlanden, komen voor het noorden van Noordholland als het ware dichterbij te liggen.
Van belang is de vraag, in hoeverre dit alles zal leiden tot nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden en
groter welvaart van Westfriesland. De invloed van de Wieringermeer is - in tegenstelling tot die
van de Afsluitdijk, waardoor een nieuwe korte verbinding met het noordoosten van het land ontstond -
voor Westfriesland niet bijzonder groot geweest.
kaart I
Zelfs de langs de rand gelegen plaatsen, Medemblik en een aantal kleine dorpen, hebben aan deze polder geen blijvend opgaande lijn in hun ontwikkeling te danken, terwijl ook Schagen niet de verwachte grote opleving als gevolg van de droogmaking heeft ondervonden.